ปรากฏการณ์ เอลนีโญ ลานีญา คืออะไร เมื่อเกิดขึ้นจะเป็นอย่างไร ?

ปรากฏการณ์ เอลนีโญ ลานีญา เป็นปรากฏการณ์ทางอุตุนิยมวิทยาที่เกิดขึ้นในมหาสมุทรแปซิฟิก ซึ่งมีผลกระทบต่อสภาพภูมิอากาศของโลก โดยปกติแล้ว ในมหาสมุทรแปซิฟิกจะมีกระแสลมพายุหรือลมค้า ซึ่งพัดจากด้านตะวันออกไปยังด้านตะวันตก ทำให้กระแสน้ำอุ่นไหลจากอเมริกาใต้มายังอินโดนีเซีย ส่งผลให้บริเวณเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีฝนตกชุก

อย่างไรก็ตาม เมื่อเกิด ปรากฏการณ์เอลนีโญ ขึ้น กระแสลมและกระแสน้ำอุ่นจะมีการแปรปรวน ทำให้เกิดภาวะแห้งแล้งในบางพื้นที่ และฝนตกหนักในบางพื้นที่ ในทางกลับกัน เมื่อเกิด ปรากฏการณ์ลานีญา กระแสลมและกระแสน้ำอุ่นจะแรงขึ้นกว่าปกติ ส่งผลให้เกิดฝนตกหนักในบางพื้นที่ การเข้าใจปรากฏการณ์เหล่านี้จะช่วยให้เราสามารถคาดการณ์และเตรียมการรับมือกับการเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศได้ดียิ่งขึ้น

ทำความรู้จักปรากฏการณ์เอลนีโญและลานีญา ว่าเกิดขึ้นจากอะไร?​

ปรากฏการณ์ เอลนีโญ

ปรากฏการณ์เอลนิโญ่เกิดจากลมพัดอ่อน ๆ ในมหาสมุทรแปซิฟิกเปลี่ยนทิศทางการพัดจากทิศตะวันออกไปทางทิศตะวันตก ส่งผลให้กระแสน้ำอุ่นไหลจากชายฝั่งอเมริกากลางและอเมริกาใต้แทนที่จะไหลจากแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และออสเตรเลียดังเช่นปกติ เหตุการณ์นี้ทำให้บริเวณเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และออสเตรเลียประสบปัญหาภัยแล้ง ในขณะที่บริเวณชายฝั่งอเมริกากลางและอเมริกาใต้กลับได้รับปริมาณน้ำฝนเพิ่มมากขึ้น

ปรากฏการณ์ ลานีญา 

ปรากฏการณ์ลานีญาเกิดจากกระแสลมที่พัดจากมหาสมุทรแปซิฟิกด้านตะวันออกไปยังด้านตะวันตกเช่นปกติ แต่ในปีที่เกิดลานีญา กระแสลมจะมีความรุนแรงมากกว่าปกติ ทำให้กระแสน้ำอุ่นจากมหาสมุทรไหลเข้าสู่บริเวณเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มากขึ้น ส่งผลให้ระดับน้ำทะเลในพื้นที่นี้สูงขึ้นและมีฝนตกหนักกว่าปกติ ในทางกลับกัน บริเวณชายฝั่งทวีปอเมริกาใต้จะประสบกับภาวะแห้งแล้ง เนื่องจากได้รับผลกระทบจากกระแสลมและกระแสน้ำที่เปลี่ยนแปลงไป

ปรากฏการณ์ เอลนีโญ ลานีญา เกิดขึ้นจะเป็นอย่างไร ?

ปรากฏการณ์ เอลนีโญ ลานีญา เป็นปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดจากความผันผวนของกระแสน้ำและบรรยากาศในมหาสมุทรแปซิฟิกบริเวณเส้นศูนย์สูตร ซึ่งเรียกว่า El Niño – Southern Oscillation (ENSO) ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศอย่างฉับพลัน ในสภาวะปกติ (ENSO-Neutral) ลมสินค้าจะพัดกระแสน้ำอุ่นจากด้านตะวันออกไปยังด้านตะวันตกของมหาสมุทรแปซิฟิก ทำให้เอเชียตะวันออกเฉียงใต้และออสเตรเลียมีฝนตก ขณะที่ชายฝั่งอเมริกาใต้มีกระแสน้ำเย็นขึ้นมาแทนที่ จึงเป็นแหล่งทรัพยากรทะเลที่อุดมสมบูรณ์

แต่เมื่อเกิด ปรากฏการณ์เอลนีโญ กระแสน้ำและบรรยากาศจะผันผวน ทำให้เอเชียตะวันออกเฉียงใต้และออสเตรเลียประสบความแห้งแล้ง ขณะที่ชายฝั่งอเมริกาใต้สูญเสียความอุดมสมบูรณ์ทางทะเล ในทางกลับกัน ปรากฏการณ์ลานีญาจะทำให้เอเชียตะวันออกเฉียงใต้และออสเตรเลียมีฝนตกหนักผิดปกติ แต่เกิดความแห้งแล้งในอเมริกาใต้ตอนเหนือ พลังงานสะอาดมีอะไรบ้าง พลังงานสะอาดมีหลายแหล่งที่สามารถใช้งานได้ เช่น พลังงานแสงอาทิตย์ พลังงานลม พลังงานน้ำ เป็นต้น การนำพลังงานสะอาดมาใช้ช่วยลดการใช้งานพลังงานที่มีการปล่อยก๊าซเรือนกระจกและลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม

ผลกระทบจากปรากฏการณ์ลานีญาในรอบ 3 ปีที่ผ่านมา

ในรอบ 3 ปีที่ผ่านมา ประเทศไทยประสบผลกระทบจาก ลานีญา อย่างรุนแรงและยาวนาน ตั้งแต่ก.ย. 2563 – ก.พ. 2566 ซึ่งถือเป็นครั้งแรกในศตวรรษที่ 21 ที่เกิดลานีญาต่อเนื่อง 3 ปี ทำให้หลายพื้นที่ในไทยเกิดน้ำท่วมฉับพลัน น้ำป่าไหลหลาก และฝนทิ้งช่วง ส่งผลกระทบต่อภาคการเกษตร อย่างไรก็ตาม องค์การอุตุนิยมวิทยาโลกระบุว่า ในช่วงมี.ค.-พ.ค. ที่ผ่านมา ลานีญาได้อ่อนกำลังลงจนกลับสู่สภาวะปกติ (ENSO-Neutral) และมีโอกาสเกิดเอลนีโญสูงขึ้นเรื่อย ๆ ตั้งแต่มิ.ย.-ปลายปี 2566 ซึ่งคาดว่าจะทำให้ภูมิภาคนี้ประสบความแห้งแล้งรุนแรงตามมา

ความแตกต่างของ เอลนีโญ กับ ลานีญา

เอลนีโญ เป็นปรากฏการณ์ทางอุตุนิยมวิทยาที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของกระแสลมบริเวณมหาสมุทรแปซิฟิก โดยปกติกระแสลมจะพัดจากทิศตะวันออกไปทางทิศตะวันตก แต่ในช่วงเอลนีโญ กระแสลมจะเปลี่ยนทิศทางพัดจากทิศตะวันตกไปยังทิศตะวันออก ส่งผลให้น้ำอุ่นในมหาสมุทรแปซิฟิกไหลไปสู่ชายฝั่งอเมริกาใต้ แทนที่จะไหลไปยังชายฝั่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และออสเตรเลียเหมือนปกติ

ปรากฏการณ์ลานีญา ก็เป็นกรณีเดียวกัน แต่จะเกิดขึ้นในทิศทางตรงกันข้าม คือกระแสลมจะพัดจากทิศตะวันตกไปทางตะวันออกด้วยกำลังที่อ่อนกว่าปกติ ทำให้น้ำอุ่นไหลไปสู่ชายฝั่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และออสเตรเลีย

ผลกระทบจากเอลนีโญ คือ ทำให้เกิดฝนตกหนักและน้ำท่วมบริเวณชายฝั่งอเมริกาใต้ ขณะที่บริเวณเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และออสเตรเลียจะประสบปัญหาแห้งแล้ง เนื่องจากขาดฝน ซึ่งเป็นผลกระทบในทิศทางตรงกันข้ามกับปกติ

เมื่อเกิดปรากฏการณ์ลานีญา ส่งผลต่อโลกอย่างไร?

น้ำทะเลที่ไหลจากมหาสมุทรแปซิฟิกทางด้านตะวันออกนั้น ก่อให้เกิดการสะสมของเมฆฝนจำนวนมากในระหว่างการเคลื่อนที่ เป็นสาเหตุหลักของปรากฏการณ์ฝนฟ้าคะนองในบริเวณออสเตรเลีย อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ และประเทศต่าง ๆ ในแถบเอเชีย ซึ่งมีแนวโน้มที่จะประสบกับฝนตกหนักอย่างต่อเนื่องและน้ำท่วม

ในทางกลับกัน บริเวณชายฝั่งทางด้านตะวันออกของมหาสมุทรแปซิฟิก เช่น ประเทศเอกวาดอร์และเปรู ซึ่งเป็นจุดสำคัญ จะมีกระแสน้ำเย็นจากระดับลึกไหลขึ้นสู่ผิวน้ำ ทำให้บริเวณดังกล่าวประสบกับสภาพแห้งแล้ง และเกิดความผันผวนของสภาพอากาศในอเมริกาและอเมริกาใต้

ปรากฏการณ์ลานีญา ที่เห็นได้ชัดในปัจจุบัน ได้ส่งผลให้เกิดน้ำท่วมในประเทศญี่ปุ่น โดยปรากฏการณ์นี้มักจะเกิดขึ้นในช่วงฤดูร้อนถึงฤดูใบไม้ร่วง ขณะที่เกาหลีใต้ก็ประสบกับน้ำท่วมหนักที่สุดในรอบ 80 ปี จากฝนตกหนักอย่างรุนแรงจนถึงขั้นวิกฤติ นอกจากนี้ ประเทศไทยก็ต้องเผชิญกับปัญหาน้ำท่วมจากสภาพอากาศฝนตกหนักอันเนื่องมาจากสภาวะลานีญาอยู่บ่อยครั้ง

ในปัจจุบัน สภาพอากาศที่แปรปรวนอย่างรุนแรงในปีที่ผ่านมา ทำให้หลายฝ่ายเชื่อว่าสภาวะอากาศแปรปรวนเหล่านี้กำลังกลายเป็นเรื่องปกติที่อาจเกิดขึ้นได้ทุกปี (New Normal) และมีแนวโน้มที่จะทวีความรุนแรงมากขึ้นเรื่อย ๆ ในแต่ละปี

ผลกระทบต่อเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม เมื่อเกิดเอลนีโญ ลานีญา

ปรากฏการณ์ เอลนีโญ่ลานีญ่า ส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจหลายภาคส่วน โดยเฉพาะอุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้องกับอาหาร เนื่องจากฝนทิ้งช่วงทำให้ผลผลิตทางการเกษตรตกต่ำ ยกเว้นบางพื้นที่อุตสาหกรรมที่อยู่ใกล้แหล่งผลิตขนาดใหญ่ หรือติดกับประเทศเพื่อนบ้าน สามารถนำเข้าสินค้าเกษตรราคาถูกจากประเทศเพื่อนบ้านมาใช้ในกระบวนการผลิตได้ ชิป ที่เป็นหัวใจสำคัญของเครื่องมือหลายอย่างในชีวิตประจำวัน เซมิคอนดักเตอร์ เป็นอุปกรณ์สำคัญที่ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพและลดความยุ่งยากในการทำงานของเครื่องมือเหล่านั้น

อย่างไรก็ดี ปรากฏการณ์เหล่านี้ไม่เพียงสร้างผลกระทบ แต่ยังเปิดโอกาสการลงทุนในหลายอุตสาหกรรม เช่น เทคโนโลยีจัดการสภาพอากาศไม่แน่นอน ซึ่งเปิดทางให้วิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีป้องกันและบรรเทาผลกระทบ นอกจากนี้ ยังเปิดโอกาสลงทุนในพลังงานทดแทนและเทคโนโลยีสะอาด อาทิ แผงโซลาร์เซลล์ โรงไฟฟ้าพลังงานแสงอาทิตย์ โดยเฉพาะในนิคมอุตสาหกรรมที่กำลังปรับตัวใช้พลังงานหมุนเวียนมากขึ้น

ทั้งนี้เป็นผลจากความร่วมมือระหว่างประเทศในการจัดการปัญหาภาวะโลกร้อน หลังสหรัฐฯ เข้าร่วมสนธิสัญญาปารีสเพื่อลดอุณหภูมิโลกเฉลี่ย 2 องศาเซลเซียส ซึ่งจะช่วยลดความรุนแรงของปรากฏการณ์ธรรมชาติที่หลายประเทศกำลังเผชิญอยู่ ทำให้มีการพัฒนานวัตกรรมที่เกี่ยวข้องเพิ่มขึ้น

สรุป

ปรากฏการณ์ เอลนีโญ ลานีญา เป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่เกิดขึ้นบนโลกมานานนับพันปี อย่างไรก็ตาม ในช่วงเวลาหลายปีที่ผ่านมา ปรากฏการณ์เหล่านี้มีแนวโน้มเกิดขึ้นบ่อยครั้งและรุนแรงมากขึ้น สาเหตุหลักมาจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโลกหรือสภาวะโลกร้อน ซึ่งส่วนหนึ่งเป็นผลมาจากกิจกรรมของมนุษย์ทั้งทางตรงและทางอ้อม

การ ลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก จากทุกภาคส่วนและทุกคน จึงเป็นแนวทางสำคัญที่จะช่วยชะลอและบรรเทาปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ซึ่งจะส่งผลให้สิ่งมีชีวิตทุกชนิดบนโลกสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้อย่างยั่งยืนในอนาคต

กิตติวงษ์ จันทุม

กิตติวงษ์ จันทุม เป็นวิศวกรที่มีประสบการณ์ยาวนานกว่า 15 ปีในอุตสาหกรรมสอบเทียบเครื่องมือวัด เขาเป็นผู้เชี่ยวชาญในการสอบเทียบอุปกรณ์วัดต่างๆ เช่น เครื่องวัดอุณหภูมิ เครื่องวัดแรงดัน เครื่องวัดระดับเสียง และอื่นๆ กิตติวงษ์ได้รับใบอนุญาตจากหน่วยงานกำกับดูแลเพื่อรับรองความสามารถในการสอบเทียบตามมาตรฐานสากล