มลพิษทางอากาศ คืออะไร เกิดจากสาเหตุอะไร และผลกระทบที่ต้องแก้ไขมีอะไรบ้าง

อากาศเป็นเรื่องสำคัญที่มีผลต่อการดำเนินชีวิตของเราอย่างมาก เพราะเราต้องการอากาศที่ดีเพื่อให้สามารถหายใจได้อย่างสะดวกสบายทุกวัน การเปลี่ยนแปลงที่เล็กน้อยในคุณภาพของอากาศก็สามารถมีผลกระทบต่อสุขภาพและความเป็นอยู่ของเราได้อย่างมาก โดยเฉพาะมลพิษทางอากาศที่มาจากโรงงานอุตสาหกรรมซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อชุมชนใกล้เคียงอย่างร้ายแรง จนมีผลทำให้เกิดโรคภัยต่าง ๆ ขึ้นกับประชากรในพื้นที่นั้นแล้วมลพิษทางอากาศที่ว่านี้ จะสามารถส่งผลกระทบต่อผู้คนได้อย่างไรบ้าง และอะไรคือสาเหตุการเกิดมลพิษนอกเหนือจากโรงงานอุตสาหกรรม รวมถึงจะมีวิธีแก้ไขอย่างไร เราได้รวบรวมสิ่งที่ควรรู้ทั้งหมดมาไว้ที่นี่แล้ว

มลพิษทางอากาศคืออะไร

มลพิษทางอากาศ คือการปนเปื้อนของสารเคมีหรือสารชีวภาพในบรรยากาศ ทั้งในพื้นที่ร่มและกลางแจ้ง จนทำให้คุณภาพของอากาศเสื่อมลง เป็นอันตรายต่อสุขภาพของมนุษย์ สัตว์ พืช และทรัพย์สิน แหล่งกำเนิดของมลพิษทางอากาศมีหลากหลาย โรงงานอุตสาหกรรมที่ปล่อยมลพิษโดยขาดการบำบัดที่ถูกต้องถือเป็นต้นเหตุสำคัญ แต่นอกจากนี้ ยังมีปัจจัยอื่น ๆ ที่ส่งผลต่อคุณภาพของอากาศด้วย เช่น การเผาไหม้เชื้อเพลิงฟอสซิลจากยานพาหนะ การเผาป่า และกิจกรรมการเกษตรบางประเภท เป็นต้น

ผลกระทบของมลพิษทางอากาศนั้นร้ายแรงและครอบคลุมวงกว้าง มันไม่เพียงแต่ส่งผลเสียต่อสุขภาพของมนุษย์ โดยอาจก่อให้เกิดปัญหาระบบทางเดินหายใจ โรคหัวใจและหลอดเลือด แต่ยังสร้างความเสียหายต่อสิ่งแวดล้อมด้วย ฝนกรดจากมลพิษทางอากาศทำลายป่าไม้และแหล่งน้ำ ขณะที่ก๊าซเรือนกระจกยังคงทวีความรุนแรงมากขึ้น ส่งผลให้ภาวะโลกร้อนรุนแรงขึ้นอย่างต่อเนื่อง

การแก้ไขปัญหามลพิษทางอากาศจำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และประชาชน การกำหนดนโยบายและมาตรการที่เข้มงวดเพื่อควบคุมและลดการปล่อยมลพิษ การส่งเสริมการใช้พลังงานทดแทนและเทคโนโลยีสะอาด รวมถึงการปลูกจิตสำนึกให้ประชาชนตระหนักถึงคุณค่าของอากาศบริสุทธิ์ ล้วนเป็นกุญแจสำคัญที่จะช่วยแก้ปัญหามลพิษทางอากาศในระยะยาว

สาเหตุการเกิดมลพิษทางอากาศ

อากาศบริสุทธิ์เป็นปัจจัยสำคัญสำหรับการดำรงชีวิตของมนุษย์และสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันมลพิษทางอากาศกลายเป็นปัญหาใหญ่ที่ทั่วโลกต้องเผชิญ โดยมีสาเหตุหลักมาจากหลายปัจจัย ดังนี้

• กิจกรรมของมนุษย์ การขยายตัวของประชากรและการพัฒนาเศรษฐกิจอย่างรวดเร็ว ส่งผลให้มีการใช้พลังงานเพิ่มมากขึ้นทั้งในภาคอุตสาหกรรมและครัวเรือน หากขาดการจัดการและควบคุมที่ดี กิจกรรมเหล่านี้จะปล่อยมลพิษออกสู่อากาศได้ เช่น การกำจัดของเสียไม่มิดชิดไม่มีการใช้กาวตะปูที่ทำให้แน่นขึ้น โรงงานอุตสาหกรรมที่ไม่มีระบบบำบัดมลพิษ การเผาไหม้เชื้อเพลิงฟอสซิล และการคมนาคมขนส่ง
• ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ ธรรมชาติเองก็สามารถก่อให้เกิดมลพิษทางอากาศได้ ยกตัวอย่างเช่น การระเบิดของภูเขาไฟที่ปล่อยเถ้าถ่านและก๊าซพิษ ไฟป่าที่ก่อให้เกิดหมอกควัน หรือการย่อยสลายซากพืชซากสัตว์ที่ปล่อยแก๊สเรือนกระจก เหล่านี้ล้วนเป็นสาเหตุของมลพิษทางอากาศจากธรรมชาติ
• ปฏิกิริยาเคมีในบรรยากาศ นอกจากมลพิษทางตรงแล้ว ยังมีมลพิษทางอ้อมจากปฏิกิริยาเคมีระหว่างสารมลพิษต่าง ๆ ในบรรยากาศ ทำให้เกิดสารพิษประเภทใหม่ เช่น ไนโตรเจนออกไซด์ที่เกิดจากปฏิกิริยาระหว่างไนโตรเจนและออกซิเจน หรือโอโซนบริเวณพื้นดินที่เกิดจากปฏิกิริยาของแสงแดด

การเกิดมลพิษทางอากาศส่งผลกระทบต่ออะไรบ้าง

การเกิดมลพิษทางอากาศนับเป็นหนึ่งในปัญหาสิ่งแวดล้อมที่ร้ายแรงและส่งผลกระทบในวงกว้าง ดังนั้นจึงควรตระหนักถึงผลเสียจากปัญหานี้และหาแนวทางแก้ไขอย่างเร่งด่วน โดยผลกระทบจากมลพิษทางอากาศมีดังนี้

• ผลกระทบต่อทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เมื่ออากาศปนเปื้อนด้วยมลพิษจากแหล่งต่าง ๆ เช่น ควันจากการเผาไหม้ และมลพิษจากยานพาหนะ จะทำให้เกิดการปนเปื้อนในพื้นดิน น้ำ และท้องฟ้า ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญของสิ่งแวดล้อม ส่งผลให้ทรัพยากรธรรมชาติเสื่อมโทรมลง
• ผลกระทบต่อสุขภาพและคุณภาพชีวิต เมื่อสิ่งแวดล้อมเสื่อมโทรม ย่อมส่งผลกระทบต่อสุขภาพอนามัยของมนุษย์โดยตรง นอกจากนี้ การสูดดมมลพิษทางอากาศอาจก่อให้เกิดอาการแพ้ ปัญหาทางเดินหายใจ รวมถึงโรคภัยไข้เจ็บต่าง ๆ ซึ่งล้วนแล้วแต่ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตโดยรวม
• ผลกระทบต่อทัศนวิสัยและอุณหภูมิ เมื่ออากาศมีมลพิษสะสมจนเกิดเป็นหมอกควันหรือสภาพเหมือนมีพรมควันปกคลุม จะส่งผลให้ทัศนวิสัยลดลงอย่างมาก ซึ่งอาจนำไปสู่อุบัติเหตุได้ง่าย นอกจากนี้ เนื่องจากมลพิษบางประเภทจะดูดซับความร้อนเข้าสู่ชั้นบรรยากาศ จึงทำให้อุณหภูมิบนพื้นผิวโลกสูงขึ้น
• ผลกระทบต่อเศรษฐกิจและสังคม เมื่อคุณภาพสิ่งแวดล้อมเสื่อมทรามลง ย่อมส่งผลกระทบต่อกิจกรรมทางเศรษฐกิจต่าง ๆ โดยเฉพาะภาคการเกษตรและการท่องเที่ยว ซึ่งอาจนำไปสู่ปัญหาต้นทุนการผลิตที่สูงขึ้น รายได้ลดลง และความยากจนตามมา นอกจากนี้ คุณภาพชีวิตที่แย่ลงยังเป็นปัจจัยนำไปสู่ปัญหาสังคมอื่น ๆ เช่น อาชญากรรม ความขัดแย้ง เป็นต้น

แนวทางแก้ไขมลพิษทางอากาศ

การแก้ไขปัญหามลพิษทางอากาศเป็นหนึ่งในภารกิจที่เราทุกคนสามารถร่วมมือกันในการแก้ไขได้อย่างง่ายดาย โดยมีวิธีการที่สามารถนำมาปฏิบัติในชีวิตประจำวันเพื่อลดสารพิษต่าง ๆ ที่สร้างมลพิษทางอากาศได้ดังนี้

• การปลูกต้นไม้เป็นสิ่งที่สำคัญเพราะต้นไม้สามารถดูดซับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ซึ่งเป็นสารพิษทางอากาศได้
• เลือกใช้รถสาธารณะแทนการใช้รถยนต์ส่วนตัวในระยะทางใกล้ ๆ เพื่อลดปล่อยของก๊าซเสียจากการเผาไหม้ในเชิงนิเวศ
• เปลี่ยนหลอดไฟจากหลอดไส้เป็นหลอดฟลูออเรสเซนต์เนื่องจากมีประสิทธิภาพในการใช้พลังงานและช่วยลดการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์
• ปิดเครื่องใช้ไฟฟ้าเมื่อไม่ได้ใช้งานเพื่อประหยัดพลังงาน
• ลดการบริโภคเนื้อสัตว์เนื่องจากอุตสาหกรรมเนื้อสัตว์เป็นหนึ่งในต้นฉบับที่สร้างมลพิษ การใช้โซดาไฟเพื่อล้างสารเคมี
• ลดการใช้ถุงพลาสติกโดยการใช้ถุงกระดาษหรือถุงผ้าแทน
• จัดการระเบียบการเผาหญ้าหรือขยะมูลฝอยเพื่อลดการเผาไหม้ในที่โล่ง

นอกจากนี้ เรายังสามารถมีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหามลพิษทางอากาศในภาคอุตสาหกรรมได้อีกด้วย การป้องกันการเกิดมลพิษในกระบวนการทำงานไม่เพียงแต่ช่วยลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมแต่ยังเสริมสร้างความเชื่อมั่นให้กับชุมชนและช่วยให้ภาพลักษณ์ขององค์กรด้านสิ่งแวดล้อมดีขึ้นด้วยการตรวจสอบมาตรฐานและการดูแลสิ่งแวดล้อมอย่างเคร่งครัดในการทำงานภายในโรงงานและการตรวจสอบพื้นที่ใกล้เคียงอย่างสม่ำเสมอ นอกจากนี้การสร้างความตระหนักให้กับพนักงานเกี่ยวกับการจัดการสิ่งแวดล้อมและการลดมลพิษทางอากาศยังเป็นสิ่งที่สำคัญ เพื่อให้เกิดผลดีต่อทั้งองค์กรและสังคมโดยรวมใครคือผู้ที่มีความเปราะบางต่อมลพิษทางอากาศ

ใครคือผู้ที่มีความเปราะบางต่อมลพิษทางอากาศ

• เด็กและเด็กเล็กอายุต่ำกว่า 5 ปี : เนื่องจากระบบต่าง ๆ ของร่างกายยังไม่เต็มพร้อมในการต่อสู้กับมลพิษทางอากาศ อันเป็นเหตุให้เด็กโทรมง่ายและมีความเสี่ยงต่อการเป็นโรคเช่นโรคหอบหืดหรือโรคทางเดินหายใจ
• ผู้สูงอายุ : การเสี่ยงต่อผลกระทบของมลพิษทางอากาศมีความสูงขึ้นเมื่อมีอายุมากขึ้น เนื่องจากร่างกายมีการทำงานของระบบที่ลดลงและความต้านทานต่อการต่อสู้กับมลพิษลดลง
• ผู้ที่มีโรคประจำตัว : โรคเช่นโรคหอบหืด โรคทางเดินหายใจ หรือโรคหัวใจและหลอดเลือด ทำให้ร่างกายมีความเสี่ยงต่อการเป็นที่ชะงักในการต่อสู้กับมลพิษ
• สตรีที่มีครรภ์ : การสัมผัสฝุ่นละอองขนาดเล็กอาจส่งผลต่อทารกในครรภ์โดยเฉพาะการเกิดก่อนกำหนดหรือมีน้ำหนักเกิดต่ำ
• ผู้ที่มีสถานะด้อยทางเศรษฐกิจและสังคม : การอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ไม่เหมาะสมและการสัมผัสกับมลพิษทางอากาศจากการเผาเชื้อเพลิงในครัวเรือน เป็นต้น ทำให้มีความเสี่ยงต่อการเป็นโรคและปัญหาสุขภาพอื่น ๆ
• คนงานที่ทำงานในสภาพแวดล้อมที่มีมลพิษสูง : อาชีพที่ต้องสัมผัสกับมลพิษทางอากาศอย่างต่อเนื่อง เช่น คนงานก่อสร้าง ตำรวจจราจร หรือคนกวาดถนน
• ผู้ใช้ยาสูบและผู้ที่สัมผัสควันบุหรี่ : การสูบบุหรี่หรือสัมผัสควันบุหรี่อาจเสี่ยงต่อการเป็นโรคทางเดินหายใจและโรคอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับมลพิษทางอากาศ

สรุป

มลพิษทางอากาศเป็นปัญหาที่ซับซ้อนและเกิดจากปัจจัยหลายด้าน ทั้งจากมนุษย์ ธรรมชาติ และปฏิกิริยาเคมี การแก้ปัญหาจึงต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ตั้งแต่ภาครัฐ ภาคเอกชน รวมถึงประชาชนทั่วไป เพื่อลดการปล่อยมลพิษและปรับเปลี่ยนพฤติกรรมที่ก่อให้เกิดผลกระทบต่อคุณภาพอากาศ

กิตติวงษ์ จันทุม

กิตติวงษ์ จันทุม เป็นวิศวกรที่มีประสบการณ์ยาวนานกว่า 15 ปีในอุตสาหกรรมสอบเทียบเครื่องมือวัด เขาเป็นผู้เชี่ยวชาญในการสอบเทียบอุปกรณ์วัดต่างๆ เช่น เครื่องวัดอุณหภูมิ เครื่องวัดแรงดัน เครื่องวัดระดับเสียง และอื่นๆ กิตติวงษ์ได้รับใบอนุญาตจากหน่วยงานกำกับดูแลเพื่อรับรองความสามารถในการสอบเทียบตามมาตรฐานสากล