ซีเซียม-137 (Caesium-137) เป็นไอโซโทปกัมมันตรังสีของธาตุซีเซียมที่สามารถปล่อยรังสีเบตาและรังสีแกมมาได้ ทำให้เป็นสารกัมมันตรังสีที่เป็นอันตราย มีค่าครึ่งชีวิตอยู่ที่ 30 ปี (หมายถึงจะสลายตัวลงครึ่งหนึ่งของปริมาณเริ่มต้นในเวลา 30 ปี)
ซีเซียม-137 อันตรายมากหรือไม่เพราะมีการนำไปใช้ในหลายด้าน ตั้งแต่การใช้สำหรับปรับเทียบเครื่องมือวัดรังสี ถึงการเป็นต้นกำเนิดรังสีแกมมาในการวัดความหนาแน่นของเครื่องมือในการสำรวจน้ำมัน การใช้เป็นต้นกำเนิดรังสีในการรักษาโรคมะเร็ง รวมถึงการนำไปใช้ในเครื่องมือวัดทางอุตสาหกรรม เช่น เครื่องวัดความหนาของวัสดุ เช่น กระดาษ หรือแผ่นโลหะ และเครื่องวัดการไหลของของเหลว
ความอันตรายของ ซีเซียม-137
ซีเซียม-137 นั้นเป็นสารที่มีความอันตรายเมื่อได้รับรังสีจากมันอย่างมากพอ โดยมีกลุ่มอาการหลายอย่างที่อาจเกิดขึ้นได้ดังนี้
ระยะแรก : จะมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร ซึ่งอาจเกิดขึ้นตั้งแต่ 1 ชั่วโมงถึง 2 วันหลังจากได้รับรังสี หากมีการปนเปื้อนที่ผิวหนังอาจเกิดการอักเสบ แดง มีการหลุดลอกของผมหรือขน และอาจมีถุงน้ำและแผลอักเสบเกิดขึ้นด้วย
ระยะสอง : เซลล์ต้นกำเนิดในไขกระดูกและเยื่อบุอาหารจะเสียชะงักเรื่อย ๆ ระยะนี้สามารถเกิดขึ้นตั้งแต่ 7 วันหลังได้รับรังสี ถึง 40 วัน แต่ผู้ป่วยอาจยังดูปกติหรือไม่มีอาการ
ระยะสาม : มีอาการเบื่ออาหาร ไข้ อ่อนเพลีย เนื่องจากปริมาณเม็ดเลือดขาว เม็ดเลือดแดง และเกร็ดเลือดทั้งหมดลดลง และมีความเสี่ยงต่อการเสียชีวิตในเวลา 2-3 เดือน
ระยะฟื้นตัว : ผู้ป่วยสามารถฟื้นตัวจากภาวะที่ไขกระดูกโดนกดได้หากไม่ได้รับรังสีมากเกินไป โดยสามารถดีขึ้นได้ภายใน 2-3 สัปดาห์ขึ้นไป
ต้องทำอย่างไรเมื่อมีอาการจากการได้รับรังสีจากซีเซียม-137
หากมีอาการที่สงสัยเกิดขึ้นหลังจากได้รับรังสีจากซีเซียม-137 เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ถ่ายเหลวมากเกิน 2 ครั้ง มีไข้ หนาวสั่น หรือมีเลือดออกที่ใดที่หนึ่ง ควรรีบพบแพทย์ทันที หรือการสัมผัสกาวตะปู ควรจดบันทึกและแจ้งข้อมูลเกี่ยวกับพฤติกรรมที่ผ่านมาภายใน 1 สัปดาห์ เพื่อให้แพทย์สามารถทำการวินิจฉัยได้อย่างรวดเร็ว และตรวจการปนเปื้อนของซีเซียม-137 ภายในร่างกายจากเลือด ปัสสาวะ และอุจจาระเพื่อการรักษาที่เหมาะสมในขณะเดียวกัน
ซีเซียม-137 มีผลกระทบต่อสุขภาพอย่างไร?
ซีเซียม-137 มีผลกระทบต่อสุขภาพอย่างมากเมื่อได้รับเข้าไปในร่างกาย เมื่อสัมผัสกับซีเซียม-137 มันสามารถกระจายไปยังอวัยวะและเนื้อเยื่อต่าง ๆ ทั่วร่างกาย โดยส่วนใหญ่จะอยู่ที่กล้ามเนื้อและกระดูก บางส่วนยังอาจพบได้ในตับและไขกระดูกด้วย สุดท้ายมันจะถูกขับออกจากร่างกายผ่านทางเหงื่อและปัสสาวะ ซึ่งกัมมันตภาพรังสีนี้ไม่มีกลิ่นหรือสีทำให้ผู้ที่สัมผัสอาจไม่รู้ตัวคล้ายๆกับมลพิษทางอากาศ แต่หลังจากนั้นภายในชั่วโมงหรือวันหลังจากการสัมผัส จะเริ่มแสดงอาการทางระบบต่าง ๆ เช่น ผิวหนัง เยื่อบุ ระบบเลือด ระบบทางเดินอาหาร ระบบประสาท ซึ่งอาจมีความรุนแรงจนถึงขั้นเสียชีวิตได้
การรักษาร่างกายได้รับรังสีจาก ซีเซียม-137
การรักษาร่างกายที่ได้รับรังสีจากซีเซียม-137 จะเป็นการรักษาตามอาการที่เกิดขึ้น เช่น กระตุ้นการทำงานของระบบเลือดและเฝ้าสังเกตอาการทางผิวหนัง เพื่อป้องกันภาวะติดเชื้อและการปนเปื้อนของซีเซียม-137 ภายในร่างกาย ในปัจจุบันมียาที่ชื่อ Prussian Blue ซึ่งช่วยจับซีเซียม-137 และลดปริมาณของซีเซียม-137 ในระบบทางเดินอาหารลงได้ หลังจากนั้นจะต้องติดตามความเสี่ยงต่อระบบเลือด ด้วยการตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด (complete blood count CBC) เพื่อตรวจวัดปริมาณและลักษณะของเม็ดเลือดทั้งสามชนิด ได้แก่ เม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว และเกล็ดเลือด
ข้อควรปฏิบัติหลังการสัมผัส ซีเซียม 137
- ลดการปนเปื้อนโดยล้างตาด้วยน้ำสะอาดที่ไหลผ่านจากหัวตาไปทางหางตา และล้างมือ อาบน้ำ สระผม และเปลี่ยนเสื้อผ้า ใส่ถุงปิดปากเพื่อป้องกันการใส่ใจว่ามีการปนเปื้อนสารกัมมันตรีงสีหรือไม่
- ไปลงทะเบียนที่หน่วยงานที่กำหนดเพื่อจัดทำทะเบียนผู้สัมผัสหรืออยู่ในเหตุการณ์เพื่อการเฝ้าระวังสุขภาพและควบคุมการแพร่กระจายของกัมมันตรังสี
- ห้ามหยิบจับวัตถุทุกชนิด ห้ามสูบบุหรี่ ห้ามรับประทานอาหารและเครื่องดื่ม และห้ามนำมือสัมผัสบริเวณภายในพื้นที่ที่เจ้าหน้าที่ได้กำหนดไว้ให้เป็นพื้นที่อันตราย
การป้องกันและการปฏิบัติตนได้แก่
- หลีกเลี่ยงการสัมผัสสารกัมมันตรังสีหรือกล่องเหล็กที่เป็นที่สงสัย
- หากอยู่ในที่เกิดเหตุ ให้ไปลงทะเบียนผู้สัมผัสสารกัมมันตรังสีที่หน่วยงานที่กำหนด
- รวบรวมสิ่งของหรือเสื้อผ้าที่คาดว่าอาจมีการปนเปื้อนของสารกัมมันตรังสี และนำไปให้หน่วยงานที่มีหน้าที่ตรวจสอบก่อนใช้งาน
- ควรล้างมือทุกครั้งก่อนรับประทานอาหารและเครื่องดื่ม
- ติดตามข้อมูลสถานการณ์การเกิดเหตุ และปฏิบัติตามประกาศอย่างเคร่งครัด
อย่างไรก็ตาม ให้สังเกตอาการที่ควรพบแพทย์ ได้แก่ คลื่นไส้อาเจียน ถ่ายเหลวมากเกินกว่า 2 ครั้ง มีไข้ หนาวสั่น ชักเกร็ง มีเลือดออกที่ใดที่หนึ่งภายในหนึ่งสัปดาห์หลังได้รับรังสี หรือมีการปนเปื้อนสารกัมมันตรังสีซีเซียม-137 หากมีสงสัยเกี่ยวกับอาการดังกล่าว ให้ติดต่อสำนักงานสาธารณสุขของจังหวัดทันที
สรุป
ซีเซียม-137 เป็นสารกัมมันตรังสีที่มีความอันตรายต่อสุขภาพ เมื่อมีการสัมผัสหรือการได้รับรังสีจากซีเซียม-137 อาจทำให้เกิดผลกระทบที่รุนแรงต่อร่างกายได้ ซีเซียม-137 สามารถกระจายไปยังอวัยวะและเนื้อเยื่อต่าง ๆ ในร่างกาย และสามารถเข้าสู่ระบบเลือดและเนื้อเยื่ออื่น ๆ ซึ่งอาจทำให้เกิดอาการเจ็บปวด และภาวะที่รุนแรงขึ้นได้ การรักษาที่เหมาะสมหลังจากการสัมผัสซีเซียม-137 เป็นสิ่งสำคัญ เช่น การล้างตาด้วยน้ำสะอาด การล้างมือ การพบแพทย์เพื่อการรักษาอย่างเร่งด่วน เพื่อป้องกันอันตรายและลดความเสี่ยงต่อสุขภาพในระยะยาว
