การสีข้าวเป็นกระบวนการที่สำคัญในการแปรรูปข้าว เพื่อให้ได้ข้าวขาวที่มีคุณภาพและมาตรฐาน เป็นกระบวนการที่ใช้ในการลอกเปลือกข้าวกล้องออกเพื่อให้ได้ข้าวขาวที่มีคุณภาพ วิธีการสีข้าวมีหลายวิธี แต่วิธีที่ได้รับความนิยมมากที่สุดคือการใช้เครื่องกลในการลอกเปลือกข้าวกล้อง ซึ่งเป็นกระบวนการที่มีประสิทธิภาพและเป็นไปได้มากในอุตสาหกรรมโรงสีข้าวทั้งในประเทศและต่างประเทศ การสีข้าวด้วยเครื่องกลช่วยลดการสูญเสียข้าวและเพิ่มประสิทธิภาพของกระบวนการ ทำให้ได้ผลิตภัณฑ์ที่มีคุณภาพและมาตรฐานอย่างสูงสุด
ลักษณะและประเภทของโรงสีข้าว
การแบ่งประเภทของโรงสีข้าวราคาเท่าไหร่ตามการใช้เครื่องจักรต้นตอก็มีอยู่ 3 ประเภทหลัก ได้แก่
- โรงสีข้าวที่ใช้เครื่องจักรไอน้ำ (Steam Engine) ประสิทธิภาพของเครื่องจักรไอน้ำช่วยให้การทำงานเป็นไปอย่างรวดเร็ว โดยใช้แกลบเป็นเชื้อเพลิง เป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่มีประสิทธิภาพสูงในการสีข้าว
- โรงสีที่ใช้มอเตอร์ไฟฟ้าในการขับเคลื่อนเครื่องสีข้าว การใช้มอเตอร์ไฟฟ้าช่วยให้การทำงานเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ และมีความเสถียรสูง
- โรงสีที่ใช้เครื่องยนต์ดีเซลในการขับเคลื่อนเครื่องสีข้าว การใช้เครื่องยนต์ดีเซลมีความสามารถในการทำงานอย่างมีประสิทธิภาพและทนทาน
ขั้นตอนการทำงานของโรงสีข้าว
- การคัดแยกเมล็ดข้าวเปลือก เมื่อข้าวเปลือกถูกนำเข้าโรงสีข้าว ข้าวจะถูกนำเข้าตะแกรงร่อนเพื่อคัดแยกสิ่งเจือปนออก เช่น ฟางข้าว เศษดิน เศษหิน และฝุ่นละออง
- การกะเทาะเปลือกข้าว เมล็ดข้าวเปลือกจะถูกนำเข้าเครื่องกะเทาะเปลือกที่มีลูกยางกลม 2 ลูกหมุนอยู่ เมื่อเมล็ดข้าวผ่านร่องระหว่างลูกยางกลม 2 ลูก แรงเสียดจะทำให้เปลือกข้าวหลุดออก
- การคัดแยกข้าวเปลือกและข้าวกล้อง หลังจากการกะเทาะเปลือก เมล็ดข้าวจะได้แกลบ ข้าวกล้อง และเข้าต่อไปยังตะแกรงเหลี่ยมเพื่อแยกแกลบ ข้าวเปลือก และข้าวกล้อง
- การคัดแยกข้าวเปลือกออกจากข้าวกล้อง ข้าวเปลือกที่ยังมีผสมไปกับข้าวกล้องจะถูกคัดออกให้เหลือแต่ข้าวกล้องล้วน ๆ โดยใช้ตะแกรงโยก
- การดูดพัดและการคัดแยก แกลบที่ร่อนออกจากตะแกรงจะถูกดูดพัดลมไปยังที่อื่น ๆ ในขณะเดียวกันพัดลมจะดูดเศษข้าวกล้องและแกลบละเอียดที่เกิดจากการกะเทาะเปลือกไปไว้ยังอีกทางหนึ่ง ส่วนนี้เรียกว่า ราหยาบ
- การคัดแยกข้าว ข้าวกล้องจะผ่านไปสู่หินขัดข้าวเปลือก และหินขัดข้าวขาวต่อไป
- การขัดข้าว โดยใช้หินขัดข้าวกล้องและหินขัดข้าวขาว เมื่อข้าวผ่านการขัดจนมีผิวลื่น จะถูกคัดแยกออกจากข้าวเปลือกอย่างละเอียด
- การคัดแยกและการปรับปรุง ข้าวขาวที่ผ่านการขัดจะถูกนำไปผ่านตะแกรงเพื่อคัดแยกเมล็ดข้าวตามคุณภาพต่าง ๆ
- การคัดแยกด้วยตะแกรง ตะแกรงจะมีรูตะแกรงขนาดต่าง ๆ เพื่อให้ข้าวแต่ละชนิดผ่านได้และผ่านไม่ได้ โดยตะแกรงจะเขย่าตลอดเวลาที่ทำงาน
- การคัดแยกด้วยหินขัด และยางขัดข้าว โดยเมล็ดข้าวที่หักเล็กเกาะอยู่ขณะที่ปล่อยให้เมล็ดใหญ่กว่าผ่านไป
- การคัดแยกด้วยตะแกรงเหลี่ยมและกลม เมล็ดข้าวจะถูกคัดแยกออกมาเป็นชนิดต่าง ๆ ตามคุณภาพของข้าวและความต้องการต่าง ๆ และไปสู่ขั้นตอนถัดไปของกระบวนการสีข้าว
สีข้าวแล้วได้อะไร
ข้าวเป็นอาหารหลักที่เป็นที่รู้จักและบริโภคมากที่สุดในวงการอาหารของคนไทย แต่เมื่อถูกส่งต่อมายังโรงสีข้าว หน้าตาของข้าวก็จะเปลี่ยนไปอย่างมาก ซึ่งบางครั้งอาจทำให้หลายคนไม่คุ้นเคยกับการเห็นข้าวในรูปแบบใหม่ ดังนั้น เพื่อเพิ่มความเข้าใจในกระบวนการสีข้าว มาทำความรู้จักกับแต่ละส่วนของข้าวหลังจากผ่านการขัดสี กาก น้ำตาล หลังจากสีข้าวแล้วได้อะไร
- เปลือกข้าว หรือที่เรียกอีกชื่อว่าแกลบ เป็นเปลือกแข็งสีเหลืองอร่ามที่ห่อหุ้มเมล็ดข้าวไว้ เป็นเสมือนเกราะป้องกันคุณภาพของเมล็ดข้าวด้านใน หลังจากทำการขัดเปลือกข้าวออกมา เราสามารถใช้เปลือกข้าวที่ได้นี้ประโยชน์ได้หลายวิธี เช่น การนำไปใช้เป็นเชื้อเพลิงในโรงงานไฟฟ้าพลังงานชีวมวล หรือใช้เป็นส่วนผสมในการทำอิฐ และการใช้เป็นปุ๋ยหมักหรือปรับสภาพดินในการเกษตร
- ข้าวเต็มเมล็ดเป็นข้าวที่ได้หลังจากการสี มีสภาพสมบูรณ์และไม่มีส่วนไหนแตกหักหรือบิดเบี้ยว ซึ่งมาจากการเพาะปลูกในดินที่ดีและสภาพอากาศที่เหมาะสม รวมถึงการดูแลข้าวจากเกษตรกรเป็นอย่างดี เช่น ข้าวหอมมะลิตราชบาทิพย์
- ปลายข้าว หรือส่วนของข้าวที่แตกหักจากกระบวนการสีข้าว แต่ยังคงคุณค่าของสารอาหารไว้อย่างครบถ้วน มีขนาดเล็กและง่ายต่อการรับประทาน เช่น นิยมนำมาทำโจ๊กหรือข้าวต้ม และใช้ในการแปรรูปเป็นขนมคบเคี้ยวอย่างหลากหลาย
- รำข้าว ได้จากกระบวนการสีข้าวที่มีการขัดเยื่อหุ้มเมล็ดข้าวออก เพื่อให้ได้ข้าวสารสีขาวสวยงาม ในรำข้าวนี้มีสารอาหารหลายชนิดอยู่ เช่น โปรตีน วิตามิน และเส้นใยอาหาร จึงเป็นวัตถุดิบชั้นดีที่นิยมนำไปใช้ในอุตสาหกรรมอาหารสัตว์ นอกจากนี้ ยังนิยมนำมาทำน้ำมันรำข้าว ทั้งเพื่อการบริโภคและเป็นส่วนผสมในเครื่องสำอาง เนื่องจากน้ำมันรำข้าวอุดมไปด้วยวิตามินซีที่ช่วยบำรุงผิว และให้ความชุ่มชื้นอีกด้วย
สิ่งที่ควรใส่ใจเมื่อเปิดโรงสีข้าวใหม่
การเปิดโรงสีข้าวใหม่เป็นเรื่องที่ต้องคำนึงถึงหลายปัจจัยเพื่อให้การดำเนินงานเป็นไปอย่างเหมาะสมและประสบความสำเร็จ สิ่งที่สำคัญที่ควรใส่ใจเมื่อเปิดโรงสีข้าวใหม่ ดังนี้
- การเลือกอุปกรณ์แปรรูปข้าวครบชุด ในอดีต ชาวบ้านบนภูเขาจะต้องเดินทางไกลเพื่อบดข้าว แต่ในปัจจุบัน บางที่ก็รวยพอที่จะซื้อเครื่องสีข้าวมาใช้ที่บ้าน แต่ผลลัพธ์บางครั้งอาจไม่เหมาะสม จึงควรเลือกซื้อเครื่องสีข้าวครบชุดเพื่อให้ได้ผลผลิตที่มีคุณภาพและมาตรฐาน
- การจัดเตรียมเครื่องสีข้าวตามปริมาณวัตถุดิบ การเลือกเครื่องสีข้าวที่มีผลผลิตที่สอดคล้องกันจะช่วยให้การประมวลผลเป็นไปอย่างเหมาะสมและมีประสิทธิภาพ ควรพิจารณาปริมาณวัตถุดิบที่จะนำมาแปรรูปเพื่อปรับการใช้งานเครื่องสีข้าวให้เหมาะสมกับความต้องการ
- การเก็บรำข้าวเพื่อหากำไรพิเศษ รำข้าวที่ได้จากการบดสามารถนำไปขายให้กับฟาร์มหรือใช้เป็นอาหารสัตว์ โดยการจัดการรำข้าวอย่างเหมาะสมสามารถทำให้ได้รายได้เสริมได้อีกด้วย การนำรำข้าวไปใช้งานอย่างเหมาะสมจะเป็นประโยชน์ทั้งสองฝ่ายและช่วยเพิ่มความยั่งยืนให้กับกิจกรรมการเกษตรในพื้นที่ชนบทได้อย่างเหมาะสม
โรงสีข้าวที่ดี ควรมีคุณสมบัติอย่างไร
การดำเนินการในโรงสีข้าวต้องมีการคำนึงถึงมาตรการที่เหมาะสมเพื่อลดผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อมได้อย่างมีประสิทธิภาพ ข้างล่างนี้เป็นแนวทางวิถีไทยสู่โลกดิจิทัลของมาตรการที่สามารถนำมาใช้ได้ในการลดผลกระทบจากโรงสีข้าวขนาดใหญ่
- ระบบปิดและควบคุม การจัดทำโรงสีข้าวให้เป็นระบบปิดที่มีการควบคุมและป้องกันการฟุ้งกระจายของฝุ่นละออง เขม่า เถ้าถ่านในทุกขั้นตอนของการผลิตเป็นสิ่งสำคัญ เมื่อมีการนึ่งข้าวจำเป็นต้องมีระบบการบาบัดน้ำทิ้งที่มีขนาดและประสิทธิภาพเพียงพอเช่นกัน
- ตำแหน่ง ควรตั้งโรงสีข้าวในที่ที่ไม่เกิดความเสี่ยงต่อสุขภาพและทรัพย์สินของบุคคลอื่น เช่น ไม่ควรตั้งอยู่ใกล้กับบริเวณที่มีอันตรายหรือความเสียหาย หรือบริเวณที่มีความเสี่ยงจากอุบัติเหตุ
- มีการจัดการด้านสุขาภิบาลที่เหมาะสม เช่น การดูแลสิ่งแวดล้อมอย่างสะอาดและมีระบบน้ำทิ้งที่เหมาะสม มีการจัดฝึกอบรมเรื่องความปลอดภัยและการใช้เครื่องมืออย่างถูกต้องให้แก่พนักงาน และมีการติดตั้งป้ายเตือนอันตรายต่าง ๆ
- การป้องกันกลิ่น เสียง และความสั่นสะเทือน มีการดำเนินการเพื่อลดผลกระทบที่อาจเกิดจากกลิ่น สั่นสะเทือน และเสียงที่เกิดขึ้นจากการประกอบกิจการในโรงสีข้าว เช่น การติดตั้งระบบป้องกันกลิ่น การใช้เครื่องมือและเทคโนโลยีที่ช่วยลดเสียงและสั่นสะเทือน
- การดูแลสุขภาพของพนักงาน มีการดำเนินการเพื่อป้องกันและแก้ไขผลกระทบต่อสุขภาพของพนักงาน เช่น การตรวจสุขภาพประจำ การจัดเตรียมอุปกรณ์ในการป้องกันภัยส่วนบุคคล และการฝึกอบรมเรื่องความปลอดภัยและการใช้เครื่องมืออย่างถูกต้องให้แก่พนักงาน
- ระบบป้องกันอัคคีภัย มีการจัดเตรียมระบบหรือเครื่องมือในการป้องกันอัคคีภัยอย่างเหมาะสม เพื่อลดความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นในโรงสีข้าว
บทสรุป
โรงสีข้าว เป็นสถานที่ที่มีความสำคัญอย่างมากในกระบวนการผลิตข้าวเพื่อให้ได้ข้าวที่มีคุณภาพสูง ซึ่งในช่วงหลายปีที่ผ่านมามีการพัฒนาที่ต่อเนื่องเพื่อปรับปรุงกระบวนการในโรงสีข้าวให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น โดยเฉพาะการให้ความสำคัญกับสุขภาพและความปลอดภัยของผลิตภัณฑ์ข้าวที่ส่งออก เพื่อให้มั่นใจว่าผลิตภัณฑ์ข้าวที่ได้มีคุณภาพที่ดีและปลอดภัยตามมาตรฐานที่กำหนดไว้
